Khi kinh tế toàn cầu dần phục hồi sau dịch Covid-19, tình trạng thiếu hụt nguồn cung nguyên liệu sản xuất và tắc nghẽn chuỗi cung ứng khiến dấy lên nỗi lo về lạm phát.
Theo Bloomberg, khi đại dịch hoành hành một năm về trước, người tiêu dùng ở nhiều nơi điên cuồng mua nhu yếu phẩm. Đến giờ, nền kinh tế toàn cầu đang trên đà phục hồi, các doanh nghiệp bắt đầu đổ xô tích trữ.
Các nhà sản xuất từ nệm đến ôtô đang mua vật liệu nhiều hơn mức cần thiết. Một phần nguyên nhân là nhu cầu phục hồi, phần còn lại nỗi lo nguồn cung cạn kiệt. Bloomberg nhận định hoạt động tích trữ của doanh nghiệp đang đẩy chuỗi cung ứng đến bờ vực tắc nghẽn.
Tình trạng thiếu hụt, tắc nghẽn chuỗi cung ứng và giá vọt lên mức cao kỷ lục đã làm dấy lên mối lo ngại về lạm phát toàn cầu. “Đồng, quặng sắt và thép. Ngô, cà phê, lúa mì và đậu nành. Gỗ xẻ, chất bán dẫn, nhựa và bìa cứng. Thế giới dường như thiếu tất cả những thứ đó”, Bloomberg nhận định.
“Các vị hãy kể tên một thứ bất kỳ. Và chúng ta đang thiếu thứ đó”, ông Tom Linebarger, Chủ tịch kiêm CEO nhà sản xuất Cummins Inc., chia sẻ. “Khách hàng cố gắng mua mọi thứ có thể bởi họ nhận thấy nhu cầu tăng cao”, bà Jennifer Rumsey, chủ tịch một công ty có trụ sở tại Columbus (bang Indiana, Mỹ), cho biết.
Nguồn cung cạn kiệt, giá tăng vọt
Các khách hàng của bà Rumsey tin rằng tình trạng đó sẽ kéo dài đến năm sau. Doanh nghiệp từ lớn đến nhỏ đều phải đối mặt với nguồn cung khan hiếm.
Tình hình càng trở nên trầm trọng bởi hàng loạt sự cố gây tắc nghẽn chuỗi cung ứng. Một trong số đó là vụ tắc nghẽn ở kênh đào Suez hồi tháng 3. Hạn hán cũng tàn phá các loại cây nông nghiệp. Tình trạng băng tuyết và mất điện trên diện rộng khiến nguồn cung năng lượng và hóa dầu tại miền trung nước Mỹ ngưng trệ vào tháng 2.
Cách đây chưa đầy 2 tuần, tin tặc đã đánh sập đường ống dẫn nhiên liệu lớn nhất tại Mỹ, đẩy giá xăng lên mức kỷ lục trong vòng 7 năm. Các đợt bùng phát dịch ở Ấn Độ cũng đe dọa những cảng lớn nhất nước này.
Chỉ số Quản lý Hậu cần đang ở mức cao thứ hai kể từ năm 2016. Chỉ số được xây dựng dựa trên một cuộc khảo sát hàng tháng đối với các giám đốc cung ứng của doanh nghiệp. Cuộc khảo sát xoay quanh chi phí vận chuyển, lưu kho và hàng tồn kho hiện tại và trong vòng 12 tháng tới.
Theo PGS Zac Rogers tại Đại học Colorado, trong quá khứ, 3 mảng đó được tối ưu hóa nhằm giảm chi phí và gia tăng độ tin cậy. Ở thời điểm hiện tại, nhu cầu thương mại điện tử tăng cao, các nhà kho được chuyển từ vùng ngoại ô sang trung tâm thành phố. Điều đó có thể đẩy nhanh tốc độ giao hàng, nhưng khiến chi phí lao động, thuê nhà và tiện ích trở nên đắt đỏ hơn.
“Về cơ bản, hầu hết đều cho rằng nguồn cung khó bắt kịp nhu cầu. Do đó, chúng ta sẽ chứng kiến một số đợt tăng giá trong 12 tháng tiếp theo”, ông Rogers bình luận.
Giá cả leo thang khiến lạm phát tháng 4 của Mỹ tăng với tốc độ nhanh nhất trong vòng 12 năm. Chi phí của các nhà máy tại Mỹ cũng tăng gấp đôi so với dự đoán của giới quan sát. Nếu không chuyển chi phí cho người tiêu dùng hoặc tăng năng suất, chúng sẽ ăn vào biên lợi nhuận của doanh nghiệp.
Giới quan sát cảnh báo rằng lạm phát của Mỹ chắc chắn sẽ tăng nhanh. Mối đe dọa đủ để rung chuyển các nền kinh tế, ngân hàng trung ương, nhà máy và cửa hàng trên toàn thế giới.
Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) cũng đối mặt với câu hỏi hóc búa. Đó là họ sẽ tăng lãi suất vào thời điểm nào. Việc FED tăng lãi suất có thể đi ngược với kế hoạch chi tiêu của Tổng thống Mỹ Joe Biden.
Tuy nhiên, Thống đốc FED Lael Brainard mới đây cho rằng các quan chức Mỹ nên “kiên nhẫn đợi sự gia tăng nhất thời qua đi”. Một phần nguyên nhân của mức chênh lệch lớn là sự sụt giảm mạnh hồi năm 2020. Hơn nữa, doanh số bán lẻ của Mỹ đã đi ngang trong tháng 4 sau khi vọt lên hồi tháng 3. Giá hàng hóa gần đây cũng rơi khỏi mức cao nhất nhiều năm.
“Vượt khỏi tầm kiểm soát”
Anh Dennis Wolkin sinh ra trong một gia đình 3 thế hệ sản xuất nệm cũi. Nhưng nhu cầu tăng không giúp anh Wolkin kiếm tiền nếu thiếu xốp đệm. Thảm họa bão tuyết trên khắp miền nam nước Mỹ hồi tháng 2 khiến bọt xốp polyurethane khan hiếm trầm trọng. Một nguyên nhân khác là các công ty đặt hàng nhiều hơn mức cần thiết và cố gắng tích trữ mọi thứ có thể.
“Chúng đã vượt khỏi tầm kiểm soát, nhất là trong tháng vừa rồi. Chúng tôi chưa bao giờ trải qua bất cứ điều gì tương tự”, anh Wolkin than vãn.
Bọt xốp polyurethane đã đắt hơn 50% so với thời kỳ trước đại dịch. Tuy nhiên, anh Wolkin vẫn phải mua gấp đôi số lượng cần thiết. Thay vì từ chối đơn đặt hàng của khách hàng mới, anh tìm kiếm thêm nhà kho. “Mọi công ty cũng sẽ mua quá mức cần thiết”, anh Wolkin chia sẻ.
Ngay cả các công ty đa quốc gia – với hệ thống quản lý cung ứng kỹ thuật số và đội ngũ giám sát – cũng chật vật. Ông Marc Bitzer, Giám đốc điều hành của Whirlpool Corp, tiết lộ chuỗi cung ứng đang “đảo lộn khá nhiều” và công ty phải tăng giá theo từng giai đoạn.
Whirlpool và các nhà sản xuất lớn khác thường sản xuất hàng hóa theo đơn đặt hàng và những dự báo về doanh số bán hàng. Giờ đây, họ phải sản xuất dựa trên các nguyên vật liệu có sẵn.
“Nó không đạt hiệu quả nhưng bạn buộc phải chạy theo. Nhiều người cho rằng điều đó chỉ là nhất thời. Nhưng chúng tôi nhận thấy tình trạng này đã leo thang trong một thời gian dài”, ông Bitzr nhận định.
Giá gỗ xẻ, đồng, quặng sắt và thép đều tăng mạnh trong những tháng qua. Nguyên nhân là nguồn cung không theo kịp nhu cầu mạnh mẽ từ Mỹ và Trung Quốc – 2 nền kinh tế hàng đầu thế giới.
Dầu thô tăng giá. Giá nguyên liệu công nghiệp từ nhựa, cao su đến hóa chất cũng leo dốc theo. Chúng kéo giá của các mặt hàng bán cho người tiêu dùng tăng cao. Giá thực phẩm đang tăng cao. Dầu ăn được tiêu thụ nhiều nhất trên thế giới, được chế biến từ quả của cây dầu cọ, đã tăng hơn 135% trong năm qua lên mức kỷ lục. Đậu nành lần đầu tiên đạt 16 USD cho một thùng thể tích 40 lít, cao nhất kể từ năm 2012. Giá ngô kỳ hạn đạt mức cao nhất trong vòng 8 năm. Giá lúa mì kỳ hạn tăng lên mức kỷ lục kể từ năm 2013.
Nền kinh tế lớn nhất thế giới đang phục hồi nhanh. Từ cảng Oahland đến Los Angeles, hàng chục tàu container đang chờ dỡ hàng. Hầu hết hàng hóa tràn vào từ Trung Quốc. Tại công xưởng toàn cầu ở Đông Á, tình trạng tắc nghẽn đặc biệt nghiêm trọng. Sự khan hiếm chất bán dẫn đã lan rộng từ lĩnh vực ôtô sang các chuỗi cung ứng điện thoại thông minh phức tạp.
Theo chuyên gia Vincent Tsui tại Gavekal Research, thay vì gián đoạn ngắn hạn, cuộc khủng hoảng chất bán dẫn đang đe dọa lĩnh vực điện tử rộng lớn và có thể bắt đầu bóp chết các nền kinh tế xuất khẩu hiệu quả cao của châu Á. Hàn Quốc đã lên kế hoạch chi khoảng 450 tỷ USD để xây dựng cơ sở sản xuất chip lớn nhất thế giới trong thập kỷ tới.
Trong khi đó, các tàu container đang hoạt động hết công suất, đẩy giá cước vận tải biển lên mức cao kỷ lục và khiến nhiều cảng tắc nghẽn. Theo ước tính của chuyên gia Shanella Rajanayagam tại HSBC, giá container tăng trong năm qua có thể làm đẩy chi phí sản xuất của khu vực đồng euro lên 2%.
Đối với công ty đóng gói DS Smith Plc (có trụ sở tại London), thách thức đang bủa vây từ nhiều phía. Trong thời gian đại dịch, khách hàng đổ xô mua hàng trực tuyến, làm tăng nhu cầu đối với hộp và các vật liệu vận chuyển khác lên 700%.
Sau đó, chi phí cung ứng tăng gấp đôi lên 200 euro (243 USD)/tấn sợi tái chế mà họ sử dụng để sản xuất sản phẩm. “Đối với một công ty sử dụng 4-5 triệu tấn sợi tái chế mỗi năm, đó là một khoản tiền khổng lồ”, Giám đốc điều hành Miles Roberts thừa nhận.
Theo Zing