Kinhtetrithuc.vn – Chuyên gia pháp lý cảnh báo việc mua bán gian dối nhà ở xã hội “suất ngoại giao”, thu tiền chênh… có thể phát sinh tình huống bị thu hồi nhà, thậm chí bị xử lý hình sự.
“Cơn khát” nhà ở giá rẻ tại các đô thị lớn như Hà Nội, TPHCM hay Đà Nẵng thời gian gần đây chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Mỗi khi có dự án mở nhận hồ sơ, hình ảnh chung tại các điểm này là hàng trăm người dân xếp hàng từ sớm, thậm chí từ nửa đêm, 2-3h để nộp hồ sơ mua nhà ở xã hội (NOXH). Những đối tượng trục lợi từ đó cũng xuất hiện.
Ma trận “suất ngoại giao” và những cái bẫy tiền chênh
Đánh vào tâm lý lo sợ trượt hồ sơ của người lao động thu nhập thấp, thời gian gần đây, hàng loạt sàn giao dịch và môi giới bất động sản (cò đất) đã tung ra các gói dịch vụ đầy ma mị như bao đậu hồ sơ, suất ngoại giao, hay ký chờ suất nội bộ.
Mức giá cho sự đảm bảo này không hề rẻ khi mà tiền chênh (phí dịch vụ ngoài hợp đồng) dao động từ vài chục đến cả trăm triệu đồng, thậm chí có dự án bị đẩy giá chênh lên tới 30-40% so với giá niêm yết của chủ đầu tư.
Về vấn đề này, trao đổi với phóng viên báo Dân trí, luật sư Lê Hiếu – Công ty Luật Hiếu Hùng – nói, về bản chất, nhà ở xã hội không phải là hàng hóa thương mại tự do. Mọi thỏa thuận mua bán, đặt cọc, trả tiền chênh lệch ngoài hợp đồng với chủ đầu tư đều là giao dịch dân sự vô hiệu, không được pháp luật công nhận và bảo vệ.
Thực tế cho thấy không ít người dân vì tin vào những lời hứa hẹn “có quan hệ rộng” của môi giới đã xuống tiền đặt cọc giữ chỗ. Tuy nhiên, khi xảy ra tranh chấp hoặc dự án bị thanh tra, số tiền chênh lệch này gần như mất trắng vì không có hóa đơn chứng từ hợp pháp, hoặc chỉ là giấy viết tay mơ hồ.
Theo ông Hiếu, đây là rủi ro tài chính hiện hữu mà người mua nhà cần đặc biệt cảnh giác.
Nhờ người đứng tên: Canh bạc rủi ro pháp lý và trách nhiệm hình sự
Một thực trạng nhức nhối khác là việc “lách luật” bằng cách mượn hồ sơ, nhờ người thân có thu nhập thấp đứng tên mua nhà. Một số người có tiền nhưng lại không thuộc đối tượng ưu đãi đã thỏa thuận ngầm với người nghèo, công nhân để sở hữu NOXH.
Theo ông Hiếu, hành vi này không chỉ là sự gian dối về mặt đạo đức xã hội mà còn tiềm ẩn những hậu quả pháp lý nghiêm trọng chưa từng có.
Đầu tiên là nguy cơ mất trắng tài sản. Khi nhờ người khác đứng tên, về mặt pháp lý, căn nhà đó thuộc quyền sở hữu của người đứng tên trên sổ đỏ hoặc hợp đồng. Nếu người đứng tên nảy sinh lòng tham, không chịu sang tên, hoặc không may qua đời (tài sản trở thành di sản thừa kế), hay hai vợ chồng người đứng tên ly hôn (tài sản bị chia đôi), thì chủ thực sự (người bỏ tiền) sẽ vướng vào tranh chấp dân sự cực kỳ phức tạp và thường nắm phần thua.
Thứ hai là chế tài xử phạt hành chính. Theo quy định tại Điều 64 Nghị định 16/2022 của Chính phủ, hành vi bán, cho thuê, cho thuê mua nhà ở xã hội không đúng đối tượng có thể bị phạt tiền từ 40 triệu đến 120 triệu đồng. Ngoài ra, hình phạt bổ sung là buộc thu hồi nhà ở xã hội và hoàn trả lại tiền. Như vậy, người mua gian dối sẽ mất nhà, còn người bán danh nghĩa cũng bị vạ lây.
Thứ ba là rủi ro hình sự. Nếu hành vi gian dối có tính chất tổ chức, hoặc làm giả giấy tờ như xác nhận thu nhập, xác nhận cư trú giả… để hoàn thiện hồ sơ, các cá nhân liên quan có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về các tội danh như tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản do dùng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt quyền mua nhà – một tài sản ưu đãi của Nhà nước và tội làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức.
“Bàn tay sắt” từ Chỉ thị 34 và cánh cửa hẹp cho những gian lận
Trước những biến tướng phức tạp, ngày 11/12, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Chỉ thị số 34, được xem là động thái quyết liệt nhất từ trước đến nay nhằm “làm sạch” thị trường NOXH.
Chỉ thị nêu rõ các lỗ hổng đang tồn tại như tập trung đông người gây mất trật tự, tình trạng cò mồi lộng hành, một người nộp hồ sơ nhiều nơi, và giá bán bị thổi phồng.
Chỉ thị yêu cầu chủ đầu tư và sở xây dựng các địa phương buộc phải công khai toàn bộ thông tin dự án như giá bán, số căn, danh sách người được duyệt… trên Cổng thông tin điện tử và báo chí địa phương. Việc nộp hồ sơ sẽ được chuyển dịch sang trực tuyến và xếp hàng online, chấm dứt cảnh chen lấn xô đẩy tạo cơ hội cho “cò” vé trục lợi.
Không chỉ xét duyệt đầu vào, Chỉ thị 34 yêu cầu tăng cường hậu kiểm. Bộ Công an sẽ chỉ đạo công an cấp xã dùng dữ liệu dân cư (VNeID) để xác minh thu nhập và thực trạng nhà ở. Bất kỳ trường hợp nào phát hiện gian dối sau khi đã ký hợp đồng đều sẽ bị thu hồi nhà ngay lập tức và công khai danh tính người vi phạm.
Một nội dung quan trọng khác là Chỉ thị 34 yêu cầu chủ đầu tư không được thu tiền đặt cọc hoặc ủy quyền cho sàn giao dịch thu tiền trái quy định. Các cơ quan chức năng sẽ xử lý hình sự các trường hợp môi giới lừa đảo, thao túng hồ sơ.
Xem thêm: