Kinhtetrithuc.vn – Các Big Tech đổ xô đầu tư vào trí tuệ nhân tạo trong 2025 nhưng càng đầu tư sâu vào AI, họ lại càng cắt giảm nhân sự mạnh mẽ.
Năm 2025 đang dần khép lại với một gam màu xám xịt bao trùm lên thị trường lao động toàn cầu, đặc biệt là tại Hoa Kỳ. Nếu như đại dịch Covid-19 năm 2020 từng khiến cả thế giới chao đảo vì sự đóng băng kinh tế, thì năm 2025 lại được định hình bởi một đặc điểm hoàn toàn khác: sự trỗi dậy mạnh mẽ và tàn nhẫn của Trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc thay thế sức lao động con người.
Theo số liệu thống kê mới nhất, tổng số lượng nhân sự bị cắt giảm trong năm nay đã chạm mốc 1,17 triệu người, mức cao nhất kể từ kỷ lục 2,2 triệu người của năm đại dịch 2020. Trong bức tranh ảm đạm đó, AI không còn là một khái niệm trừu tượng về tương lai, mà đã trở thành nguyên nhân trực tiếp khiến gần 55.000 người mất việc làm tại Mỹ.
Từ Amazon, Microsoft cho đến IBM, hàng loạt gã khổng lồ công nghệ đang ráo riết tái cấu trúc bộ máy, sử dụng AI như một đòn bẩy để tối ưu hóa chi phí, bất chấp những tranh luận gay gắt về việc liệu công nghệ này là cứu cánh kinh tế hay chỉ là tấm bình phong hoàn hảo cho những sai lầm quản trị trong quá khứ.
Từ giải pháp tiết kiệm nghìn tỷ đô đến “tấm bình phong” cho sai lầm quản trị
Năm 2025 chứng kiến một áp lực kép đè nặng lên vai các doanh nghiệp: lạm phát dai dẳng bào mòn lợi nhuận và các chính sách thuế quan mới làm gia tăng chi phí vận hành. Trong bối cảnh đó, AI xuất hiện như một “liều thuốc giảm đau” cực mạnh và hấp dẫn. Các báo cáo từ công ty tư vấn Challenger, Gray & Christmas chỉ ra rằng chỉ riêng trong tháng 10, các nhà tuyển dụng Mỹ đã công bố cắt giảm 153.000 việc làm, và tiếp tục thêm 71.000 người vào tháng 11. Đáng chú ý, AI được viện dẫn là lý do trực tiếp cho hơn 6.000 trường hợp sa thải trong tháng 11.
Sức hấp dẫn của AI đối với giới chủ doanh nghiệp được củng cố bởi những con số biết nói. Một nghiên cứu chấn động được Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) công bố vào tháng 11 cho thấy, công nghệ AI hiện tại đã đủ khả năng đảm nhận khối lượng công việc tương đương 11,7% thị trường lao động Mỹ. Tiềm năng tiết kiệm chi phí là khổng lồ: khoảng 1,2 nghìn tỷ USD tiền lương có thể được cắt giảm trên các lĩnh vực từ tài chính, chăm sóc sức khỏe đến các dịch vụ chuyên nghiệp khác. Đối với các cổ đông và ban lãnh đạo, đây là bài toán kinh tế không thể chối từ.
Tuy nhiên, đằng sau những con số hào nhoáng về hiệu suất là một góc nhìn hoài nghi sâu sắc từ giới học thuật. Fabian Stephany, phó giáo sư về AI và công việc tại Viện Internet Oxford, đã thẳng thắn chỉ ra một sự thật trần trụi: AI có thể chỉ là một “vật tế thần” (scapegoat) tiện lợi. Theo ông, làn sóng sa thải hiện nay thực chất là một đợt “thanh lọc thị trường” tất yếu sau giai đoạn tuyển dụng ồ ạt và thiếu kiểm soát trong thời kỳ đại dịch.
Khi các công ty công nghệ nhận ra họ đã tính toán sai lầm về đà tăng trưởng cách đây 2-3 năm, họ cần một lý do để sa thải nhân viên mà không làm mất lòng tin của nhà đầu tư. Thay vì thừa nhận “chúng tôi đã quản trị kém”, việc tuyên bố “chúng tôi đang tái cấu trúc để đón đầu kỷ nguyên AI” nghe có vẻ chiến lược và cấp tiến hơn nhiều. AI, vô tình hay hữu ý, đã trở thành cái cớ hoàn hảo để hợp thức hóa việc loại bỏ những nhân sự không còn nằm trong tầm nhìn dài hạn của doanh nghiệp.
Bản danh sách “máu” và tầm nhìn mới của các gã khổng lồ Thung lũng Silicon
Dù là lý do thực sự hay chỉ là cái cớ, tác động của AI lên danh sách nhân sự của các tập đoàn hàng đầu là không thể phủ nhận. Năm 2025 chứng kiến sự thay đổi triệt để trong tư duy vận hành của những cái tên lớn nhất Thung lũng Silicon.
Dẫn đầu làn sóng này là Amazon. Vào tháng 10, gã khổng lồ thương mại điện tử đã công bố đợt sa thải lớn nhất trong lịch sử công ty với việc cắt giảm 14.000 vị trí khối văn phòng. Beth Galetti, Phó chủ tịch cấp cao phụ trách nhân sự và công nghệ, đã không ngần ngại gọi thế hệ AI này là “công nghệ biến đổi nhất kể từ khi Internet ra đời”.
Amazon muốn tổ chức bộ máy tinh gọn hơn, ít tầng lớp quản lý hơn để “di chuyển nhanh nhất có thể”. Trước đó, CEO Andy Jassy cũng đã cảnh báo nhân viên rằng AI sẽ thu hẹp lực lượng lao động, và công ty cần ít người hơn cho các công việc hiện tại để chuyển nguồn lực sang các loại hình công việc mới.
Microsoft, “ông vua” phần mềm, cũng không đứng ngoài cuộc chơi với tổng cộng khoảng 15.000 việc làm bị cắt giảm trong suốt năm 2025, trong đó đợt gần nhất vào tháng 7 đã ảnh hưởng đến 9.000 vị trí. Trong bản ghi nhớ gửi nhân viên, CEO Satya Nadella đã vẽ ra một tầm nhìn mới, nơi Microsoft chuyển mình từ một “nhà máy phần mềm” sang một “động cơ trí tuệ” (intelligence engine).
Nadella nhấn mạnh rằng trong kỷ nguyên AI, mục tiêu không chỉ là xây dựng công cụ, mà là trao quyền cho mọi người tự tạo ra công cụ của riêng mình. Tầm nhìn này, dù vĩ mô và đầy cảm hứng, đồng nghĩa với việc nhiều vị trí truyền thống không còn chỗ đứng.
Tại Salesforce, CEO Marc Benioff đã đưa ra những phát ngôn thẳng thắn đến mức tàn nhẫn. Vào tháng 9, ông xác nhận đã cắt giảm 4.000 nhân viên hỗ trợ khách hàng nhờ sự trợ giúp của AI. “Tôi đã giảm từ 9.000 người xuống còn khoảng 5.000 người, bởi vì tôi cần ít người hơn”. Benioff chia sẻ trên một podcast. Ông tiết lộ rằng AI hiện đã đảm nhận tới 50% khối lượng công việc tại công ty, một minh chứng rõ ràng cho khả năng thay thế con người của công nghệ.
Tương tự, IBM và Crowdstrike cũng đang tích cực ứng dụng AI để “làm phẳng đường cong tuyển dụng”. CEO Arvind Krishna của IBM thừa nhận chatbot AI đã thay thế hàng trăm nhân sự nhân sự (HR), dù ông cũng xoa dịu bằng việc thông báo tăng cường tuyển dụng cho các vị trí đòi hỏi tư duy phản biện cao như kỹ sư phần mềm.
Trong khi đó, George Kurtz của Crowdstrike gọi AI là “công cụ nhân sức mạnh” (force multiplier), giúp công ty đổi mới nhanh hơn từ ý tưởng đến sản phẩm, đồng thời thông báo sa thải 5% nhân sự vào tháng 5. Ngay cả nền tảng nhân sự Workday cũng cắt giảm 8,5% lực lượng lao động để “ưu tiên đầu tư cho AI”.
Nhìn chung, năm 2025 đánh dấu một bước ngoặt lịch sử khi mối quan hệ giữa người lao động và công nghệ chuyển từ “hỗ trợ” sang “cạnh tranh” và “thay thế”. Các công ty công nghệ không còn giấu giếm tham vọng dùng AI để tinh giản bộ máy. Đối với người lao động, thông điệp đã quá rõ ràng: trong kỷ nguyên của “động cơ trí tuệ”, những công việc lặp lại, thiếu tính sáng tạo và tư duy phản biện đang đứng trước nguy cơ bị đào thải cao hơn bao giờ hết.
Theo Bùi Tú / 1thegioi
Xem thêm: